O nas

Wczesne lata życia

Tadeusz Bonawentura Kościuszko, urodzony 4 lutego 1746 roku w Mereczowszczyźnie (obecnie na terenie Białorusi), pochodził z drobnoszlacheckiej rodziny. Był czwartym dzieckiem Ludwika i Tekli z domu Ratomskiej. Jego rodzina należała do średnio zamożnej szlachty, zamieszkującej w majątku rodowym Siechnowicze.

W 1755 roku Kościuszko razem ze starszym bratem Józefem rozpoczął naukę w Kolegium Pijarów w Lubieszowie. Po 5 latach pobytu, ze względu na śmierć ojca obaj wrócili do domu. Józef został dziedzicem rodzinnego majątku, a Tadeusz wybrał karierę wojskowego. 18 grudnia 1765 r. wstąpił do Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej w Warszawie, gdzie zdobywał wiedzę z zakresu matematyki, prawa, ekonomii oraz języków obcych. Już w młodości wykazywał zainteresowanie sprawami wojskowymi i politycznymi. W 1769 roku, dzięki protekcji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, udał się na stypendium do Francji, gdzie studiował inżynierię wojskową w Paryżu przez okres 5 lat.

Powrót do Polski

Dwa lata po I rozbiorze Polski wrócił do kraju. Zakochał się ze wzajemnością w Ludwice Sosnowskiej, którą wcześniej nauczał. Jednak plany zawarcia małżeństwa nie powiodły się, gdyż Kościuszko nie posiadał majątku. Próbował uciec z ukochaną, porywając ją, aby poślubić w wiejskim kościółku i postawić jej ojca przed faktem dokonanym. Ucieczka nie udała się.

Pobyt na obczyźnie

Zamierzał wstąpić do wojska na dworze saskim w Dreźnie, co zakończyło się niepowodzeniem, dlatego przeniósł się do Paryża, gdzie dowiedział się o wojnie w Ameryce pomiędzy Królestwem Wielkiej Brytanii a jego trzynastoma koloniami na kontynencie północnym. Wykorzystując doświadczenie zdobyte w Szkole Rycerskiej, opracował plany ufortyfikowania miasta Filadelfia.

Kościuszko odegrał także ważną rolę w bitwie pod Saratogą (1777r.). Jego umiejętności strategiczne, skromność i oddanie sprawie niepodległości zdobyły mu uznanie wśród amerykańskich żołnierzy i dowódców, w tym samego George’a Washingtona.

W 1783 roku, po zwycięstwie nad Wielką Brytanią, Kościuszko został awansowany do stopnia generała brygady armii amerykańskiej i otrzymał od Kongresu kontynentalnego ziemię oraz pieniądze. Jednak większość swojej nagrody przeznaczył na wsparcie edukacji czarnoskórych niewolników, co odzwierciedlało jego poglądy na wolność i równość.

Działalność w Polsce: Reformy i Powstanie Kościuszkowskie (1784–1795)

Powrót do Polski i działalność polityczna

Po powrocie do Polski w 1784 roku Kościuszko zastał kraj pogrążony w kryzysie politycznym i społecznym. Wspierał reformy mające na celu umocnienie pozycji Rzeczypospolitej. Mimo skromnych dochodów ograniczył pańszczyznę chłopom siechnowickim, którzy odtąd mieli odpracowywać tylko dwa dni w tygodniu za miast czterech, kobiety zaś zostały zwolnione z pracy. Decyzja ta nie znalazła uznania u okolicznej szlachty. 12 października 1789 r. otrzymał podpisaną przez króla nominację na generała -majora wojsk koronnych. Przyznano mu też pensję w wysokości 12 tys. zł rocznie.

Wojna w obronie Konstytucji i konfederacja targowicka

W 1792 r. został dowódcą jednej z trzech dywizji tworzących armię koronną, z którą wziął udział w wojnie polsko-rosyjskiej w obronie Konstytucji 3 maja. Wyróżnił się w bitwach pod Zieleńcami i Dubienką, gdzie dowodził oddziałami polskimi z wielką odwagą i kompetencją. Jednak zdrada Stanisława Augusta Poniatowskiego, który przystąpił do konfederacji targowickiej, zmusiła Kościuszkę do emigracji. Wyjechał do Lipska, skąd po dwóch tygodniach udał się do Paryża, gdzie starał się uzyskać pomoc Francji dla planowanego powstania. Niestety konkretnych zobowiązał nie uzyskał. Z Paryża udał się do Drezna i tam opracował koncepcję organizacji powstania narodowego, która w formie instrukcji trafiła do kraju.

Powstanie Kościuszkowskie (1794)

W 1794 roku Kościuszko powrócił do Polski, by stanąć na czele insurekcji przeciwko zaborcom. Przed ogłoszeniem aktu powstania Kościuszko i grupa oficerów zebrali się w małej kaplicy, gdzie odbyło się zaprzysiężenie spisku i poświęcenie szabel. Padły wtedy słowa Zwyciężać albo zginąć. Akt powstania został odczytany na Rynku Głównym w Krakowie 24 marca 1794 roku około godziny 10.00. Kościuszko przyjął tytuł Najwyższego Naczelnika Siły Zbrojnej Narodowej i całkowitą władzę. Jego celem była walka o niezależność Rzeczypospolitej oraz wprowadzenie reform społecznych, w tym ograniczenie pańszczyzny dla chłopów.

Największym sukcesem powstania była zwycięska bitwa pod Racławicami (4 kwietnia 1794), gdzie chłopi, uzbrojeni w osadzone na sztorc kosy i piki, odegrali kluczową rolę. Po bitwie Naczelnik, jako wyraz podziękowania dla chłopów, założył sukmanę Wojciecha Bartosa, który wykazał się największą odwagą, gasząc własnym nakryciem głowy tlący się lont od działa. Kościuszko wyzwolił go, nadał mu ziemię, tytuł szlachecki i nazwisko Głowacki oraz awansował na chorążego.

V. Lata Emigracji i Śmierć (1796–1817)

Pobyt w niewoli i uwolnienie

Kościuszko został uwolniony przez cara Pawła I w 1796 roku pod warunkiem złożenia przysięgi wierności, której jednak nigdy nie uznał za ważną. Musiał przyrzec także, że nigdy nie wróci do ojczyzny. Następnie udał się do Stanów Zjednoczonych ze swoim przyjacielem Niemcewiczem. Ich droga wiodła przez Finlandię i Szwecję do Anglii, gdzie zatrzymał się w Londynie i Bristolu. Wszędzie był podejmowany jako polski bohater narodowy i żołnierz walczący o wolność. Po 9 miesiącach pobytu w USA postanowił nagle wyjechać do Francji pod przybranym nazwiskiem barona Tomasza Kanberga.

Działalność na emigracji

Na emigracji Kościuszko angażował się w politykę międzynarodową, wspierając ruchy niepodległościowe. Współpracował z Napoleonem Bonaparte, choć szybko rozczarował się jego imperialistycznymi planami. Kościuszko konsekwentnie dążył do odzyskania niepodległości przez Polskę, ale bez kompromisów z zasadami wolności i równości. Po klęsce Napoleona udał się do Wiednia, a stamtąd do Szwajcarii, do zaprzyjaźnionej rodziny Franciszka Ksawerego Zeltnera. Dużo czasu poświęcał jego dzieciom, zwłaszcza córce Emilii.

Śmierć

Tadeusz Kościuszko zmarł 15 października 1817 roku w Solurze w Szwajcarii i został pochowany w pobliskim Zuchwilu. Niedługo przed śmiercią napisał testament, w którym wyzwolił swoich chłopów. Zamieścił również zapis o umieszczeniu swojego serca w urnie i przekazaniu go Emilii Zeltner. Rodzina Kościuszki zaskarżyła testament, a sąd cesarki go unieważnił. W 1818 roku jego ciało zostało pochowane na Wawelu jako wyraz hołdu narodu.

Dziedzictwo i Pamięć

Tadeusz Kościuszko jest symbolem walki o wolność i równość. Jego działalność wywarła wpływ nie tylko na historię Polski, ale również Stanów Zjednoczonych i Europy. Kościuszko jest upamiętniony licznymi pomnikami na całym świecie, w tym w Warszawie, Krakowie i Waszyngtonie. Mieszkańcy Krakowa, gdzie spoczęło ciało Tadeusza Kościuszki, chcieli w szczególny sposób upamiętnić naczelnika. Zdecydowano się usypać kopiec podobny do historycznych kopców Krakusa i Wandy. Do sypania kopca użyto także ziemi przywiezionej przez chłopów z pola bitwy pod Racławicami oraz ziemi spod Maciejowic, a w późniejszym czasie również spod Szczekocin i Dubienki.

Kościuszko pozostaje inspiracją dla kolejnych pokoleń Polaków i ludzi na całym świecie, przypominając, że wolność jest wartością, o którą warto walczyć, niezależnie od okoliczności.